April 2025
De oude dag

Een kleine veertig jaar geleden kocht ik een boek, getiteld: Vital Involvement in Old Age. Het is een boek van een vermaarde ontwikkelingspsycholoog, namelijk Erik Erikson. Het gaat over een onderzoek naar tachtig plussers. Het boek heeft mijn boekenkast nooit verlaten, al heb ik het nooit echt gelezen. Ik herinner me dat ik in die tijd met enthousiasme over het boek sprak met mijn toenmalige, veel oudere leertherapeut. Hij vroeg me of ik het boek had aangeschaft om hém beter te begrijpen! Ik vraag me nu af of ik toen al bezig was met het ouder worden en de dood en het belangrijk vond om in die laatste fase, die nog ver weg was, vitaal te blijven. Zeker weet ik het allemaal niet. Maar de titel is me in ieder geval blijven intrigeren.

Wat ik wél zeker weet is dat het onderwerp nu voor mij, gezien mijn levensfase, heel actueel is. Ik voel mijn krachten duidelijk afnemen, zowel lichamelijk als geestelijk. Het ouder worden eist meer en meer zijn tol, ook al heb ik een goede gezondheid. Veel van mijn leeftijdgenoten zijn ziek of ernstig beperkt en anderen zijn al overleden. De dood en de eindigheid van ons bestaan komen dichterbij, ik kan er niet meer om heen dat het ook met mij binnenkort is afgelopen. Toch voel ik het als een uitdaging om ook in deze laatste fase vitaal in het leven te blijven staan. Dat spreekt mij aan in de titel van het boek en daarom heb ik het waarschijnlijk indertijd aangeschaft en nooit afgevoerd zoals heel wat andere boeken. Ik wil niet op mijn oude dag zitten te verpieteren tot de dood er op volgt.

Daar is voor nodig dat je je vitaal engageert in dit leven en niet in het hiernamaals. Want waarom zou je je op je oude dag vitaal engageren in dit leven, als het daar eigenlijk niet om gaat, maar alles draait om wat hierna komt? Ik verbaas me er telkens weer over hoeveel mensen niet zonder enigerlei vorm van geloof in het hiernamaals kunnen leven. Ik vraag me af of dat komt omdat ze dit leven niet genoeg vinden, vooral op de oude dag, waarin veel is weg gevallen dat eerder het leven vulde. Daardoor groeit de behoefte aan iets wat hierna komt. Maar kun je uit het hiernamaals wel de kracht putten om dit leven volledig aan te gaan tot de laatste snik?

Volgens mij moeten we die kracht halen uit dit leven en niet uit het hiernamaals. Uit je betrokkenheid bij en je liefde voor dit leven. Je wilt er bij wijze van spreken je leven voor in de waagschaal stellen, niet om in de hemel te komen, maar omdat je houdt van het leven en de mensen en er alles voor over hebt dat het goed met hen gaat en met alle andere levende wezens.

Je vitaal engageren in het leven betekent dat je je er voor openstelt, het op je af laat komen, er in duikt, stil staat bij alles wat je tegen komt. Het leven zelf is zo veel fascinerender dan al het vermaak om de leegte te vullen als het werk voorbij is en de kinderen de deur uit zijn. Vermaak is oppervlakkig, het is niet wezenlijk, het is zonde van je tijd. Als je het leven zelf echt aangaat, in al zijn schoonheid en wreedheid tegelijkertijd, dan kom je er nooit op uitgekeken, al ben je nog zo oud.

Het probleem is misschien dat je moeilijk de rust kunt vinden die nodig is om het echt bij het moment te houden en je open te stellen voor wat zich aandient. Die rust komt misschien pas als je nergens op uit bent, niets verwacht en dus nooit teleurgesteld bent of je verveelt. Je zou kunnen stellen dat er een zekere stilte, een meditatieve houding voor nodig is. Die zijn de meesten van ons kwijt geraakt: de kunst van het niets doen. We hebben verkeerde prioriteiten.

Samengevat:
De oude dag is geen tijd voor ambities, maar voor diepgang.
Tot spectaculaire en ongekende inzichten zal het niet meer komen.
Het einde nadert en de energie raakt op.
Zonde om je krachten te verspillen aan illusies.
Diepgang zit hem niet in het opzienbarende, de kwantiteit of het snelle.
Eerder in eenvoud, zorgvuldigheid, stilte en rust.
De oude dag is een unieke kans om een goed leven te leiden.